Verkiezingen & formeren volgens SOM - moet het feest der standpunten vernieuwen?
04 juli 2024
.jpg)
Afgelopen weken werd het nieuws, naast het afscheid van Hans van Zijst en het bijbehorende SOM Fest, gedomineerd door de formatie van ons nieuwe kabinet. Een formatie die op vele manieren opvallend is te noemen. En zoals bij iedere verkiezing en de daaropvolgende formatie, geïnspireerd door het SOM Fest en de lessen die daar door collega’s werden gedeeld, vraag ik me dan af; hoe zou dit gaan als ze zowel de verkiezingen als de daaropvolgende formatie volgens SOM aan zouden vliegen?
Allereerst zou de focus dan natuurlijk moeten verschuiven van standpunten, naar belangen. Dat terwijl de politiek juist zo veel mogelijk de sier lijkt te willen maken met die standpunten. Want daarop onderscheiden partijen zich. Als belangen de boventoon zouden voeren, willen de meeste partijen dan eigenlijk niet hetzelfde? Een veilig land, met voldoende woningen voor iedereen, waarin iedereen op een bepaald niveau mee kan komen? Hoewel standpunten soms anders doen vermoeden, zou het best eens kunnen dat de verschillen op belangen niveau helemaal niet heel zo groot zijn. Zou er dan niet veel meer focus komen op het gezamenlijke? In plaats van alleen de (schijnbare) verschillen uit te vergroten en daarmee bewust of onbewust bij te dragen aan het uiteendrijven van de kiezer, aan polarisatie?
Dan zouden partijen elkaar veel makkelijker kunnen vinden op die thema’s en belangen die ze samen belangrijk vinden. En vanuit die belangen op zoek kunnen gaan naar de beste oplossing. In plaats van die vooraf al te bedenken en aan de kiezer voor te houden. Wetende dat de kans maar klein is dat die specifieke oplossing standhoudt. Nog los van het feit dat ik me afvraag of men wel weet welke consequenties de gekozen oplossingen uit het partij programma nou echt zouden hebben. Of ze het probleem eigenlijk wel adequaat oplossen. Dat kan ook helemaal niet, omdat de puzzel vele malen complexer is, dan dat deze in hapklare brokken B1 niveau aan de voorkant wordt gepresenteerd.
Waardoor de politiek als het ware zijn eigen probleem creëert; want door de schijnbaar haalbare oplossingen als zodanig te presenteren, verwacht de kiezer daarna ook een snelle en doeltreffende oplossing in die lijn. Met belangen houd je nog de ruimte om pas na een goede probleemdefinitie en onderzoek naar meerdere mogelijke oplossingen, er een te kiezen. En daar dan verantwoording over af te leggen.
Maar waar moet de kiezer dan op stemmen, hoor ik je vragen? Wordt het dan niet een grijze massa? Dat denk ik niet. Want waarop partijen veel meer verschillen dan op de belangen zelf, is op de prioritering van die belangen. Daar zullen de verschillen groter zijn; waar de een het thema veiligheid als meest belangrijk bestempeld, vind een ander duurzaamheid en klimaat veel belangrijker. De focus van de verkiezingen en de formatie gaat daarmee dus van het kiezen voor schijnoplossingen (geuit als standpunten), naar een prioritering van belangen gekozen door de kiezer. Waar willen zij dat de meeste aandacht naar uitgaat?
Nog steeds geen gemakkelijke formatie daarmee, maar een stuk makkelijker en vooral effectiever dan het standpunten gedreven gedoe dat we nu hebben, denk ik. Wat denk jij?
Auteur: Jeroen Medema
Allereerst zou de focus dan natuurlijk moeten verschuiven van standpunten, naar belangen. Dat terwijl de politiek juist zo veel mogelijk de sier lijkt te willen maken met die standpunten. Want daarop onderscheiden partijen zich. Als belangen de boventoon zouden voeren, willen de meeste partijen dan eigenlijk niet hetzelfde? Een veilig land, met voldoende woningen voor iedereen, waarin iedereen op een bepaald niveau mee kan komen? Hoewel standpunten soms anders doen vermoeden, zou het best eens kunnen dat de verschillen op belangen niveau helemaal niet heel zo groot zijn. Zou er dan niet veel meer focus komen op het gezamenlijke? In plaats van alleen de (schijnbare) verschillen uit te vergroten en daarmee bewust of onbewust bij te dragen aan het uiteendrijven van de kiezer, aan polarisatie?
Dan zouden partijen elkaar veel makkelijker kunnen vinden op die thema’s en belangen die ze samen belangrijk vinden. En vanuit die belangen op zoek kunnen gaan naar de beste oplossing. In plaats van die vooraf al te bedenken en aan de kiezer voor te houden. Wetende dat de kans maar klein is dat die specifieke oplossing standhoudt. Nog los van het feit dat ik me afvraag of men wel weet welke consequenties de gekozen oplossingen uit het partij programma nou echt zouden hebben. Of ze het probleem eigenlijk wel adequaat oplossen. Dat kan ook helemaal niet, omdat de puzzel vele malen complexer is, dan dat deze in hapklare brokken B1 niveau aan de voorkant wordt gepresenteerd.
Waardoor de politiek als het ware zijn eigen probleem creëert; want door de schijnbaar haalbare oplossingen als zodanig te presenteren, verwacht de kiezer daarna ook een snelle en doeltreffende oplossing in die lijn. Met belangen houd je nog de ruimte om pas na een goede probleemdefinitie en onderzoek naar meerdere mogelijke oplossingen, er een te kiezen. En daar dan verantwoording over af te leggen.
Maar waar moet de kiezer dan op stemmen, hoor ik je vragen? Wordt het dan niet een grijze massa? Dat denk ik niet. Want waarop partijen veel meer verschillen dan op de belangen zelf, is op de prioritering van die belangen. Daar zullen de verschillen groter zijn; waar de een het thema veiligheid als meest belangrijk bestempeld, vind een ander duurzaamheid en klimaat veel belangrijker. De focus van de verkiezingen en de formatie gaat daarmee dus van het kiezen voor schijnoplossingen (geuit als standpunten), naar een prioritering van belangen gekozen door de kiezer. Waar willen zij dat de meeste aandacht naar uitgaat?
Nog steeds geen gemakkelijke formatie daarmee, maar een stuk makkelijker en vooral effectiever dan het standpunten gedreven gedoe dat we nu hebben, denk ik. Wat denk jij?
Auteur: Jeroen Medema