Wat de uitdaging ook is, het antwoord zit in de gemeenschap. Deze en nog veel meer lessen kwamen voorbij tijdens het SOM Fest van WesselinkVanZijst en P2. Onder het thema ‘Bewegen in complexiteit’ haalden de deelnemers met elkaar nieuwe inzichten op uit de meest uiteenlopende gebieden, van jazz tot Hollywood en van Aikido tot de journalistiek. En in zijn afscheidswoorden voor zijn naderende pensionering sloot Hans van Zijst zich hierbij aan: alleen gezamenlijk en vanuit verantwoordelijk burgerschap kunnen we tot oplossingen komen voor grote vraagstukken.

In de vroege ochtend van 20 juni is het al druk in de Metaal Kathedraal in Utrecht, waar het organisatieteam bezig is om alles klaar te zetten voor het SOM Fest, een evenement waarmee WesselinkVanZijst en P2 een plek creëren waar omgevingsmanagers en verbinders vakkennis kunnen uitwisselen. Maar gelukkig is er daarnaast volop ruimte is om je te laten inspireren door kunst en cultuur. Inhoud en ontspanning, het is allebei aanwezig, een echte festivalsfeer is het doel.

Driehoeken
En wat zet de toon voor een festival beter dan muziek? Zangeres Charo Duran vestigt de aandacht van de binnendruppelende gasten meteen op zich en brengt met haar Spaanstalige zang de zomer in de Metaal Kathedraal. Moderatoren Marc Wesselink (WesselinkVanZijst) en Marja van Schie (P2) maken meteen gebruik van die energie en geven de deelnemers een opdracht die duidelijk maakt hoe complexiteit zich tot in de kleinste dingen openbaart. De opdracht is simpel: kies in het geheim twee willekeurig personen en vorm met hen een gelijkbenige driehoek. Het geschuifel begint en al snel wordt duidelijk hoe moeilijk dit is: wanneer de ene driehoek bijna lukt, verschuift deze weer omdat elk van de drie deelnemers ook betrokken is bij een andere, nog niet goed gevormde driehoek.

Dit is ook niet zo gek, stelt keynote-spreker Marije van den Berg een paar minuten later; onderlinge afhankelijkheden zorgen altijd voor beweging en vereisen continue afstemming. Daar bestaan vele verschillende modellen en theorieën voor, maar een model is nog geen werkelijkheid. En in hoeverre moet je per se controle willen houden over zulke processen? “Controle is voor beginners”, prent Marije haar toehoorders in. Omgaan met complexiteit vereist het vermogen om je aan te passen aan de huidige situatie, en daarbij de blik op de toekomst gericht te houden.

Samenwerking: jazz in dijkversterkingsprojecten
Na deze woorden gaat het SOM Fest echt los: twee rondes workshops waarin blijkt op hoeveel manieren complexiteit in samenwerking naar voren komt. Joost Patocka, ervaren jazz-drummer en -docent, legt in zijn workshop uit hoe improvisatie in de muziek alle bandleden dwingt om elkaar als gelijken te behandelen en te ondersteunen tijdens solo’s. Een verbinding met de praktijk van omgevingsmanagement is dan makkelijk te leggen: net als in jamsessies komen in projecten verschillende werelden bij elkaar. En iedere projectpartner moet zijn bijdrage leveren aan de gezamenlijke zoektocht naar antwoorden op vragen die niemand van tevoren had zien aankomen.

De kunst is om de juiste leden op het juiste moment de ruimte te geven om de aandacht op zich vestigen. Patocka: “Natuurlijk gaat dat wel eens fout. Tijdens concerten komt het wel eens voor dat zowel de saxofonist als de gitarist tegelijk een stap naar voren doen om een solo te spelen. Dan ontstaat er kort verwarring. Maar stoppen gaat niet, dat is een no-go in improvisatie in muziek. Op die momenten komt het aan op communicatie en snel schakelen, op het vermogen elkaar iets te gunnen, waarop de saxofonist een knikje doet richting de gitarist en weer naar achteren stapt. Zij pakt dan enkele minuten later haar moment. Iedereen blijft ontspannen, de bus blijft rijden en komt veilig op zijn bestemming aan. Hetzelfde principe kun je evengoed toepassen op samenwerkingen in dijkversterkingsprojecten.”
.
In de middag doen de deelnemers eenzelfde soort inzicht op bij de Aikido-workshop: de energie die tegen je werkt, kun je met de juiste handelingen in je voordeel gebruiken, de tegenstander kan je medestander worden. Alleen al de aandacht aan de vraag hoe je je voeten kunt gebruiken om door de ruimte te bewegen met andere mensen kan een andere beleving geven aan de confrontatie die je aangaat. Een confrontatie die uiteindelijk een samenspel wordt. Op de buitenplaats van de Metaal Kathedraal oefenen de deelnemers de voorbeelden die ervaren Aikido-beoefenaar Paul Lipman hen geeft: zwaartepunt, oriëntatie, beweging. Waar de sparringpartner op het ene moment nog een obstakel vormde, is deze het volgende moment een steun die je helpt om door de ruimte te bewegen.

Tussen de workshops door is het een gezellige warboel in de Metaal Kathedraal. Deelnemers genieten van hun lunch in de tuin, terwijl bij het rad van fortuin prijzen te winnen zijn. Even verderop krijg je Eerste Hulp bij Onderhandeling van een WesselinkVanZijst- of P2-medewerker. En niet veel later vertoont een silk artist haar kunsten, met een luid applaus tot gevolg.